انزلی تورکلری (انزلیچی)

تاریمین (1)آلتین کوشک. ساراییندا (2)ایسیغ (3)قوتلوق خاقان (4)توره مه سیندن اولان (5)یارقین- شاه اولکه باشجی سینین حوکومت سارایی اولاراق اوزون ایللر حکم مورانلیقینا باخمایاراق تئز تئز دلی قانلیق(عصب لشمه) خسته لیگینه دوچار اولان کیمین گئد گئده اولکه ده چاشقینلیق یارانیب سارای خاتین لاری یئنی تاجی تختی اله گئچیرتمه اوچون (6)یاریشماغا باشلامیشدیلار؛(7)بورلا خاتین کی روم (8)کراللیغی وریندن یارقین شاها باغیشلانمیش بیر قیزیدی ؛بوتون قادینلاردان حیله کار و  ذکالی جسارتلی اولدوغونا گوره؛اولکه ده گئدن اولایلاری دیقتله ایزله ییب حییات یولداشی نی اووسونا سالماغینان  بوتون اولکه ده ایشله ره قاریشیب  سارای قادینلارینادا باشچیلیق ائدردی؛آلتون سارایا یول تاپاندان اوز گوجونو گوندمده ساخلاماق اوچون فورصت آخداریردی کی حوکومتی حیات یولداشیندان  آلیب اوز اوغلونا اوتورسون؛هر ایلیق سودان بالیق توتان بورلاخاتین سون ایللرده حییات یولداشی نین غفلت اورزینده گوردکی تدبیرسیز بیرایشدن ایستفاده ائله ییب اوردو ضابیطلرینن ال بیر اولارکن اوز اوغلونو تاج تخته یئتیرمه اوچون آتانی اوز اوغلونون الینن توتودوروب سام اَرَن(سمیران) قالاسیندا حبس ائدیریر؛بیرینجی دونه حوکومت ایشلرینده دئییشلیک آپارماق اوچون شاهین او بیری قادینلاردان  نه اوغلان اوشاغی وارسا اولدورمک قرارینا گلنده تهلوکه سارایی بورویور؛شاهین قادینلارینین ایچینده اَن سئویم لیسی اولان (9)تونج خاتون کی بوتون سارای خاتینلاردان گوزلیدی بیرینجی دونه اوشاغا قالاندا ایکی اوغلان اوشاغی دونیایا گتیریب داها شاهین یانیندا اعتبار قازانماغینی گورن بورلا خاتی نین قیسقانچیلیقینا سبب اولموشدی؛امما بئش آلتی آی گئچمه دن فلکین اوزو گلمه سین دئییه تونج خاتین خسته له نیب اولوم یاتاغینا دوشنده اوشاقلارینین دایه سینی چاغیریب بیرتوتارلی  جادوایله سِحرلنمیش قیزیل کاسا بیلسینه وئرنده خیردا اوشاقلارین الینی دایه نین الینه قویوب بالالاریم تانکری آماناتی دِئییه دونیاسینی دَئییشیر؛بورلاخاتین حوکومته یئییله ننن سونرا اوز گونولریندن(هَوو) اینتقام آلماق قصدینه گلنده مین بیر فندیله اونلارین اوغلان اوشاقلارینی ضررلشدیریب آرادان آپاریردی؛آرزی گوزاولموش تونج خاتین؛ اوشاقلاری نین دایه سی ایشی تهلوکه لی گورنده آماناتا خییانت اولماز دئییه ایکی اوغلان اوشاغینی آماندا ساخلاماق فیکیرینه گلنده؛یوبانمادان بیراوستا نججاری گوروب اونا بیر سو گئچمز صاندیقین دوزلمک امرین وئرنده بیر اووج قیزیل پاراسی الینه قویوب ایشی تئز یولا سالماغین طلب ائدرکن سارایا قاییدیر؛اوستانججارایشینی یاغلی گورنده گئجه گوندوز ایشله ییب تئزلیگینن  صاندیقی دوزلدیب دایه نین حوضورنا گتیریر؛گئجه قارانلیقینی آرایا گتیرن دایه  ایکی اوغلان اوشاغینی صاندیقا قویاندا هره سی نین باشی آلتینا بیر قیسیم پول پاراقویماغینان آنالاریندان یادیگار قالمیش قیزیل کاسانیدا صاندیقا قویوب سئللر آمانتی دئییه قیزیل اوزون چایینا تاپشیریر؛آتالاردئمیشکن تانری قورویانی قورد یئمز؛قیزیل اوزه نین گور سویویی اوشاقلاری گوتوروب مین بیر بوروقلار آرخاسیندان والای ویرا ویرا آزور دنیزینه دوغرویول آپاریر؛درین دهشتلی بورولوقانلاردان گئچن موعجوزه صاندیقی هفته لر آییلاریول گلیب دنیزین قووشوجاغیندا بیر قمیش لیگه ایلیشیب قالیر؛بو دوره برآدامینان اولان قولو گوجلو بیر (10)مالاچی اوز عایله سینه ماییش چیخارتماق اوچون هرایلین بو واقتیندا چای قیراغینا اوز توتوب اورادا قوش اووچولوغو ویاخود بالیق توتماغینان مشغول اولاندا؛ بیربیرینه توخونموش قمیشلرین آراسیندابیر سو گئچمز صاندیقی گوروب تر تئله سیک لوتکه نین باشین اورایا چئویررک اِهمالجاسینا تاپدیقی ماتاحی گوتوروب ائوه یوللانیر؛ائوین قادینی کیشی نین تئز ائوه قایتماسیندان (11)خورلارنیب قارشیلاشاندا قوجاغیندا اولان صاندیقچانی گوروب تعجوبله نرک ار آرواد ائوه گیریب قاپی باجانی (12)دارلایاندان سونرا صاندیقی آچاندا آلما پاراسی دِئییه جوت اکیز تای اوغلان اوشاغی گورنده اوزلرین ایتیرمه دن کورپه لری صاندیقدان چیخاردیب اینک سوتونن زاددان (13)قیدالاندیراندان سونرا صاندیقدا اولان قیزیل کاسی و قالان پول پارانی گوتوروب بو سیرری هیچ کس بیلمه سین یاشایشلاریندا بویوک دئیشیکلیکلر ائدرک گوندن گونه وارلی کارلی اولماق شرطی ایله بیر یئکه عیمارتده اوزلرینه تیکدیریرلر؛ اوشاقلاریاواش یاواش ایاق توتوب چول باییرا چیخارکن یاشیدتایلاریلا دالاشاندا اوز کیملیک لرینه سویکه نَرَک اوسدونلوکلرین ایثبات ائلمه یه چالیشیرلار؛امما بو فاقیر یوخسول عایله نین آز زاماندا دیرچه لیشی دوره برماحالدا دیللره دوشوب بو سیردن هئله لیک باش چیخاردان اولمور؛ تا اینکه سوزآخساییب شاه مامورلاری نین قولاغینا چاتیر؛سوز اوغرولاری دربارا چاتیب سیرری آچیقلایاندا؛شاه وزیری ایسده ییب بو ایشین نئجه اولدوغون آراشدیرماق  امری وئرنده؛وزیر الی قوینوندا باش اوسده قیبله ی عالم نئچه گون موحلت وئره سینیزایشی یئرینه یئتیررم دئییه محضر شاهانه مورخصت اولور؛آرتیق ایشینی (14)وارا وورد- ائله یین وزیرباشی  بیر گون یانیندا نئچه باخیجی سحیربازینان درویش پالتاری گئیینیب بو محلله اوز توتاندا؛ تئزه وار دولت صاحابی اولان کیشی نین قاپیسینی نیشانلاییب قاپی گیره جه یینه یا هویاعلی سس سالاندا ائوین قادینی چیخارکن وزیر یولدان گئچه نیک دِئییه بیر کاسا سو طلب ائله ییر؛وزیری موشاییت ائله یین باخیجیلارین گوزوینن سحرلنن قادین  قاییدیب قیزیل کاسادا سو گتیرنده باخیجیلار کاسانین سحیرلی اولماسین گورنده دوعا سانا ائله ییب یوللارینا داوام ائدیرلر؛شاهین بویوروقون یئرینه یئتیرن وزیرسحرلنمیش قیزیل کاسانین اولماغین سارایا چاتدیریب ؛شاه دایانمادان او اَر آروادی ایستینطاق اوچون سارایا گتیرمک امرینی وئریر؛خفیه مامورلاری ار آروادی قولو باغلی شاهین حوضورونا  گتیرنده شاه هده قورخوایله قیزیل کاسانی طلب ائلییرکن بو ایشه آچیقلاما گتیرمک حوکمونو وئرنده ار آرواد قورخویا دوشوب اولوب قالان حئکایه نی شاها آچیقلاما وئریرلر؛شاه علاوه دن اوشاقلارین سارایا گئتریلمک امرین وئرنده مامورلار وریندن اوشاقلارسارایا گئتیریلیب؛ ار آروادی اوز ائو ائشیکلرینه قاییداندان   سونرا اوشاقلار سارایدا یاشاماغا باشلاییرلار؛شاه امرینن سحیرلنمیش آلتون کاسانین طیلیسمین آچماغا دوره برده اولان ماهیر باخجی و سحیربازللاری ایسده ییب بو کاسادا اولان رمزیلی یازیلار اوخونوب نه یین علامتی لری اولماغینا آیدینلیق گتیریلسین؛شاهین امرینن توپلاشان باخیجیلار چوخلو رَمَل (15)استرلاب -آتاندان سونرا بو کاسادا سگیز اولدوز رمزی ایله (16)پیتیلن .ایسیغ قوتلوق توره مه سیندن اولان یارقین خانین اوشاقلاری قازان خان و انزل خان یازیلارین اوسدون آچیقلاییب؛اوز امک حاققلارینی آلاندان سونرا یوردلارینا اوزتوتورلار؛اولکه باشیجیسی بو اوشاقلارین فرقلی طالع لری اولماغین باشا دوشنده؛ بونلاری سارایین مودور موللاسی  ساییلان سیید صفی نسیللی (17)پیل آغا پیرآدلی خوجانین یانیندا مکتبه قویوب اولوب قالان تاپیشیریقی دا موللایا وئریر؛اوشاقلار پیل آقا پیرین یانیندا بوتون علملری اورگه نَرَک اون دورد اون بئش یاشینا چاتاندا آتالار دئمیشکن ایکی کل بیر گویلوکده اوددامماز دِئییه گاهدان بیر بیر ایله دالاشیب دوره بر تای توشلارینان دویوشوردیلر؛شاه اوز گلجک تاج تختی نین قورخوسوندان اوشاقلارا قصد ائله ینده؛پیل اوشاقلاری گوتوروب سارایدان اوزاقلاشیر؛ایکی قیزین آتاسی اولانپیل آغا عومرونونسون واقتلاریندا بویوک قیزی حوریه نیسه نی قازان خانا وئریب چایین اوتایندا یئر وئریر ؛بالاجا قیزی آسیه نی انزل خانا وئریب چایین گون باتان ورینیده اونلارا وئریب ایکی قارداش بیربیریندن آرالی یاشاییب انزلی و غازیان شهرجیکلرینین (18)تملین قویورلار .................

1-آلتین کوشک-قصر طلایی تابستانه

2-ایسیغ -(اینسیناق)-ایپارلی و عطیرلی کیشی آدلاریناندیر -ایسیغ قوتلوق - یعنی مرد سعادتمند

3-قوتلوق-سعادت -میمون ومبارک

4-توره سیندن-نسلیندن

5-یارقین-آچیق آیدین؛ایشیق؛گونون گون اورتاسی؛بهره مند؛آشکار؛معلوم؛واضع؛بهره مند؛سعاداتمند؛کیشی و اوغلان آدلاری دئمکدیر

6-یاریشماق-مسابقه وئرمک

7-بورلا-خوش هیکل؛خوش اندام؛بلند قامت؛لالایا اوخشار؛قیز وقادین آدلاریدیر

8-کرالیق-شاهلیق

9-تونج بُرنز- تونج خاتین زنی محترم و زن زیبا

10-مالاچی-ماهی گیر

11-خورلانیب- قورخوب -تعجوبله نیب

12-دارلایاندا- قاپینین دالین برکیدنده

13-قیدالانماق-یئییم گوجلنمک-تغذیه ائلمک

14-وارا وورد ائلمک- بیر ایشی آرتیق اولچوب بیچمک

15-اَسترلاب- قدیم بیر نجوم آلتی دئمکدیرکی یئرین گویون باغلی سیررلرین اوننان آچیردیلار

16-پیتیلن-یازیلان

17-پیل آغا--گیلک دیلنجه بویوک آقا دئمکدیر

18-تملین-بیناسین

 به نوشته ی دوستان فرهیخته  جناب فرامرز شکوری و برزو دلاور  

ضمن عرض خسته نباشید برای تدوین این اثر ارزشمندکه برگ مهمی از ادبیات مادری خودورق زده اند این کار عالیجنابان در جای خود قابل تحسین و ستوده نی ایست؛و در این کتاب نقطه قوت بسیار ظریفانه ای وجود دارد قابل استفاده هم استانیهای گیلانی ادب پرور وبنده حقیر خواهد بود؛ولی خلوص  ارادتی که خدمت این دو ادیب بزرگوار دارم؛با اجازه نقد مختصری از دیدگان خود به این اثرارزشمند داشته کتبا معروض میدارم

با احترام ب مرادی (ائلچی بئ)

همانطوری که میدانیم مملکت محروسه ایران کثیرملله بوده امروزه یازده قوم با هویت تعریف شده در این کشور زندگی میکنند ؛که دری زبانها یکی از ده طایفه محسوب میگردند؛بنا به آمار غیر رسمی در کل دنیا  نزدیک 4000000 میلیون نفر بالغ میشوند ؛عمده ترین قومی که امروزه در ایر ان زندگی میکند اقوام ترک هستند(آذربایجانی(ترکمنی)(قشقایی)(ترک خراسان)بعداز ترکان دومین قوم ساکن در محدوده سرزمینی ایران اقوام مادی نژاد هستند همچون (کُرد)(تات وتالش)(گیلک)(مازندرانی)ها همانطوریکه میدانیم قوم(لُر)نژادسومری داشته؛که بعداز فروپاشی امپراطوری سومرتمدن ایلام رابه وجود آورده؛ودر گذشت زمان لحجه ی مادی بر خود گرفته اند؛بنا به گفته محققین طایفه ی که امروزه به عنوان سیستانی معروف هستندجزو اقوام مادی نژاد بوده وپسر عموهای کردها محسوب میشوند اقوام عرب هم تاریخ مشخص خودرا دارد؛حال نقد بنده بر این کتاب این هست؛ که بر اثر کلی گویی هیچ اشاره ی منتسب بودن قوم گیلک به اقوام مادی نشده به نظر بنده این موضوع همچون گره گمشده در تاریخ باقی خواهد ماند؛همانطوریکه میدانیم جعل کننده گان تاریخ رضاشاهی با دست دل بازی تمام خواسته انداقوام ایرانی را زیرسقف دری زبانها جمع کرده با خرج میلیاردها هزینه قصد ساختن ملت واحده ای با گرایش پرسه آریا گرایی شده اند؛در صورتی که بعضی از تاریخ نگاران منصف همچون داوود پیرنیا مشیردوله درکتاب (تاریخ باستان ایران)عربی بودن پرسه (پارسها)را بیان می کند؛ متاسفانه بنا به آشفته بازاری که بوجود آورده اند؛فرصت تفکیک موضوع را از ما گرفته اند؛دوستان من؛ دری زبانها از نظر نژادی هیچ ارتباط و اشتراکی قومی با با پرسه نداشته؛دری زبانها در واقع از غزنه و افغانستان هستند تا به قرن پنچم ششم خودرا غزی خطاب میکردند؛بدین ابیات سنایی غزنوی دقت بفرماید که زبان خود راغزی معرفی میکند

گفتی به پیش خواجه که این غزنوی غز اسا

زانرو که تا مرا ببری پیش خواجه آب

چون تو دروغ گفتی؛داد از طریق است

هم لطف غزنوی به مصحف ترا جواب

اگر اشعار محلی حافظ و سعدی را ملاحظه کرده باشید هیچگونه شباهتی به زبان دری امروزی ندارد؛پس نباید اشتباه بکنیم که زبان امروزی پارس شیرازی همان زبان دری ایست؛ همه ما میدانیم که بعداز حمله اعراب به سرزمین کثیرملله بنام ایران امروزی  زبان دری(درباری) توسط پادشاهان ترک به این خاطر تقویت گردید که بتوانند با اعراب که آنروزکه حاکمیت دونیای اسلام را داشتند

ارتباط ایجاد نمایند؛زبان دری در واقع لحجه ی از زبان عربی ایست خود به واحد نمی تواند زبان تلقی بشود چون بنا دستور زبانی دارد در روی زبان عربی پی ریزی شده است

امروزه زبان دری همچون جُل هزاره پینه ایست از هر ملتی کهنه پارچه ای بقول ترکها بخود یاماق کرده میخواهد تاریخ وهویت دیگر اقوام ایرانی به نحو خود مصادره نماید؛و سخن آخراینکه هر کس هویت وتاریخ اقوامی مادی را به نحو  دری زبانها مصادره میکند کار ناسوابی کرده است  

حال اشتراکات زبانی اقوام مادی را بررسی و مقایسه می کنیم؛

کلمات رایج در زبان کردی تالشی و گیلکی مازندرانی

کردی-

1-خاک(خول)2-آب(اوو)3-آتش( اوو)4-الله (خیدا)5-درخت(در)6دریا(روبر)7-چشمه(کانی)8-گهواره(لانَک)9-مادر(داییک)10-دختر(کیج)11-عروس (بوک)12-پسر(کور)13-پشم(خوری)14-آهن(آسین)15-خانه(مال)

تالشی-

1-آب (آو)2-آتش(آلاو)3-الله(خیدا)4-درخت(دار)5-چشمه(خونی ویاخانی)6-گهواره(دافاره)7-مادر(ننه)8-دخترتاتی(دیج)تالشی (کیله)9-عروس (ویوو)10-پسر (کوله)11-آهن(اوسسون)12-بزرگ(یولا)

گیلکی-

1-درخت(دار)2-دختر(گور)3-عروس(گیشه ویا کیشا)4- پسر(زای)به بچه هم گفته میشود   

گالیشی و مازندرانی-

1-دختر( کیجا)2- پسر(رکا)که نام شهرری از این کلمه گالیشی گرفته شده هست

همانطوری که ملاحظه میفرمایید کلمات رایج امروزی اقوام مادی هیچ گونه شباهتی به زبان پرسه و دری نداشته ای بسا دری زبانهابر اثر نداشتن بلاغت  زبانی کلمات همچون اوو شمارا گرفته بصورت آب تلفظ میکنند زبان اقوام مادی  گویش فهلوی  همسویی دارد که در رباعیات بابا طاهرغیره منعکس شده هست؛

حال نقد بر کتاب واژگان گیلکی

1-(آبای)صفحه 13 (آبای)بنا به نوشته کتاب قوتاد بیلیک یوسف خاص حاجب (آپا)به معنی انسان بیان شده است ؛بنا به نوشته کتاب فرهنگ الغت مقالید الترکیه فتحعلی خان قاجار کلمه بای را به معنی غنی و دولتمند معنی شده؛اینکه نوشته اید( آبای) به معنی دوست و رفیق به نظر بنده متفاوت هست که تلفظ کلمه منحصرا در شهرانزلی یک کلمه محبت آمیزی هست افراد جهت جلب توجه دیگری بکار میبرد

2- (آپار)صفحه 15این واژه در ترکی به معنی امر بردن هست یعنی ببر؛اینکه سنگ پهن معنی کرده اید من در هیچ منبعی مشاهده نکرده ام

3- (آقا)درصفحه17آقا در اصل کلمه ترکی اویغوری ایست که مغولان هم استفاده کرده اند قان یکی از نامهای خداوند بوده که بعدا قا آن به برادربزرگتر اتلاق شده هست تا اینکه امروزه بصورت آقا تلفظ میشود

4-(آقاسی)سرورش؛ پدرش؛ بزرگش؛ شوهرش

5-(آل)صفحه ی 18در اصل یک کلمه تر کی ایست در بر گرفته از طایفه ی آلانها و آلبانهای ترک مسیحی میباشد که حکمرانانشان همواره زنان غیوری بودند دوشمنانشان را همواره در ترس حراس بسر میبردند؛که  این نام ترسناک برایشان متصور شده اند امروزه هم طایفه ترک نژاد آلانها در کشورهای اورپای شرقی مجارستان و بلغارستان ترکیه و جنوب غرب روسیه زندگی میکنند

6-(آلاوا)صفحه 24این کلمه خاک سفیدی ایست که از معادن استخراج کرده قبلا ها با آن خانه هایی روستایی را سفید میکردندکلمه ی ترکیست

7-(انزلی)در صفحه 25وجه تسمیه انزلی به نظر بنده غیر توضیح  کتاب شما خواهدبود  بخاطراینکه  ما شهری در کناردریای سیاه بدین نام داریم و در ساحل غربی دریاچه اورمیه به همین نام شهری موجودهست ونیز روستایی در شهرستان طارم کنار رود قزل اوزن داریم؛به نظر بنده نام انزلی از گیاهی بر گرفته شده هست که در کنار تالابها و رودخانه رشد میکندکه ما به زبان ترکی آنرا (لی)میگوییم بوته ی سوزنی شکل  بدون برگ هست با آن کلاه حصیری و غیره درست می کنند

 8-(اوراق)صفحه 25کلمه ی ترکیست که ترکی بودنش را در کتاب قید نکرده اید

9-(بُت)صفحه ی 31 کلمه روسی ایست

10-(بشم)(بئش مین)صفحه33این اتفاق تاریخی هنوز در اذهان پیر زنان و پیرمردان ترک انزلیچی باقی ایست که تاریخ 1918میلادی پنچ هزارنفردر سه کشتی یکباره در ساحل این روستاپهلو گرفته بالغ 5000هزارنفر مهاجرین قفقاز پیاده شده تا درمحلات مشخص  انزلی ساکن میشوند 

11-(پابرنده آقا)آقانجفی صفحه39اصلیتش باکویی ایست بعداز انقلاب بالشویکی 1918به اتفاق دوتا برادرش به شهر نجف پناهده شده آقا نجفی بعداز مدتی برگشته قصد مراجعت به باکو داشته دولت کمونیستی شوروی راه را برویش بست لازم بذکراست قبر  پدر آقا نجفی اَت آقا دریکی محله های قدیمی باکوامامزاده هست

12(پیر شرفشاه دولابی)صفحه 43از نوادگان شیخ صفی الدین اردبیلی میباشد

13-(پره)صفحه44 به نظر من باید توضیح بیشتری میدادید

14-(تالسی)تالشی صفحه52مغولی بودن کلمه را درکتابی دیده ام حالا حضور ذهن ندارم که تالس یکی سرداران مغول بوده  از جانب حکمران ایلخانان در اینجا به نیابت مغولان حکمرانی میکرده 

15-(جوجی)صفحه62این کلمه ریشه ترکی دارد ؛جوجوق یعنی کودک غیره همه از این کلمه مشتق شده هست

16-(چاپاق)صفحه67در ترکی به معنی بتازانیم اتلاق میشود

17-(چاروا)صفحه67 در اصل چهارپا صحیح هست

18-(چَم)صفحه70چَم کلمه ترکیست به معنی سمت سو هم استفاده میشود 

19-(چمچه)چومچه صفحه70کلمه ترکیست به عنوان ملاغه و یا دست چمچه ای برای بنّایان دارند اتلاق میشود

20-(چیمناز)صفحه 74 از اسامی زنان  ترکیست به معنی عشوه گر هست

21-(خانم)صفحه 78کلمه ی ترکیست که قان و قا آن گرفته شده زن محترمه راه گویند همچنان که می بینیند دری زبانها همچنین کلماتی از ترکی به اسارت خود گرفته و ریشه آنرا تحریف میکنند

22-(خوخان)خاخام صفحه82همان کلمه خاخام موللایان یهودی را گویند که بر اثر تبلیغ مللایان مسلمان یک موجود ترسناک از آنهاترسیم کرده اند

23-(دادا)صفحه85 این کلمه از اقوام  مادی بوده ترکی نیست

24-(داش آقا)دربان ویا وزیر دربار را گویند تاش ویا داش در ترکی به معنای بیرون ودم در خانه هست

25-(ساچ)صفحه 105 کلمه ترکیست به معنای کیس هست آنکه جلوی سر گذاشته میشود مال آقایان را تئل  گویندمال خانم هارا بیرچک و یا جیققا (تاج)گویند؛ساج در واقع  شئی آهنی ایست تشت مانند آنرا روی آتش اجاق گذاشته نان پزند 

26-(ساق)صفحه 105کلمه ترکیست به معنی سلامت هست  .ونیز سمت راست را گویند

27-(شیلات)صفحه121کلمه شیلات بنا نوشته ی فرهنگ الغت مقالیدالترکیه فتحعلی خان قاجاردر قدیم  به یک نوع خوراک شاهانه گفته میشده  از ردیف کلمات همچون شیش یعنی سیخ کباب و ششلیک یک نوع کباب را گویندکلمه  شیلات هم برگرفته از همین  نوع کلمات هست عینا ترکیست

28-(صومعه سرا)صفحه124این ادعا شاید درست نباشد بنا به نوشته کتاب اَحسن تواریخ حسن بئ روملو؛   خود بنای صومعه سرا در قرن دهم هجری صورت گرفته هست که موقتا قبرپادشاه کار کیای گیلانی در نظر گرفته شده بودکه  بر اثر دسیسه اطرافیانش در رشت به قتل رسیده بود شاه اسمایل صفوی پسر کار کیای گیلانی احمد کیارا مامورمی کند که شبانه جنازه پدرش محل اتراق قشون درآن موقع زمین بایر بوده به  صومعه سرای فعلی انتقال داده موقتی در آنجا دفن کرده سنگ قبری برایش در نظرمیگیرند چونکه ایشان سید بودند پارچه سبزی در روی قبرش می کشند؛ این امر باعث میشود از طرف عوام الناس امامزاده تلقی شده جماعت از اطراف در جوارقبر خانه هایی ساخته تا اینکه شهر سومعه سرا بدین صورت شکل میگیردلازم بذکر هست  احمد کیا بعدا نبش قبر نموده جنازه پدرش به لاهیجان منتقل میکند

29-(قازی)غازی صفحه131در لغت نامه ترکی به کسی اطلاق میشود همواره در راه خدا جهاد کرده باشد و اگر (ق)نوشته بشود ترکیست

30-(غرغرچی)قورقورچی صفحه131به کسی گفته میشود که همیشه از اطرافیانیش شاکی بوده هئ قور بزند کلمه ترکیست

31-(قنج)غنج صفحه 132کلمه ترکی ایست به معنی عشوه وناز هست

31-(غولام)صفحه 132کلمه عربی ایست جمع غلامان را گویند

32-(قاتوق)قاتیق-صفحه 139یعنی بهم خورده وقاتیق به معنای ماست هم هست در لحجه ی تبریز یوغورت نیز گویند اصل کلمه ترکی ایست

33-(قارویر)کاکای یک نوع مرغی ایست در ساحل تالابها زندگی میکند (کا کا یئر) جاییکه در آنجا مرغ کاکایی باشد یئر در ترکی به معنی زمین و اتراق هست

34-(قاطر)قاطیرصفحه140همین توضیحات کتاب درست هست ولی قاتیق در ترکی دورگه را نیز گویند

35-(قیقاج)صفحه143به گوشه چشمی نگاه کردن را گویند که توام با نازدخترانه  باشد

36-(کلویر)صفحه 152من در کتابی به معنی چمنزاردیده بودم ولی الان حضور ذهن ندارم کدام کتاب بود.ولی از قالب کلمه چنین بر می آید (کولی یئر) باشدساحلی که در آن ماهی کولی گرفته باشند

37-(گودو)گودمک صفحه 163به معنای  پاییدن و وتعقیب کردن هست کلمه ترکیست

38-(گورخانه)قورخانه صفحه 164به معنی زراتخانه و اسلحه خانه هست عینا کلمه ترکیست

39-(لاپ)صفحه 169کلمه ی درستش (یاپ) هست اصولا کلماتی که با (ل)عربی شروع میشوند ترکی نیستندیاپ کلمه ترکیست

40-(مالا)مللاح صفحه 178در اصل کلمه عربی ایست

41-(مرجو)مرجی صفحه 181عدس را گویند کلمه ترکی آذربابجانی ایست

42-(منات)مانات صفحه 182حالیه واحد پول جمهوری آذربایجان هست

43-(یاتاغان)یاتاقان صفحه 203یعنی خوابنده امروزه جزو لوازم یدکی ماشین آلات محسوب میشود اصل کلمه تر کیست  

44-(یالغوز)یالقوزصفحه 204غریب و تک تنها را گویند

45-(یامان)صفحه 204در قدیم یک نوع زخم محلکی بوده ومعنی دیگری اش.بد  وناخوشایندهست

بو یازیلارقلم داشیم تایماز جانابلاریندادیر

بهزاد بهزادی (زاده ۱۳۰۶ آستارا - درگذشت ۱۳۸۶ آمریکا) محقق، نویسنده، مترجم و پژوهشگر زبان ترکی آذربایجانی

دکتر بهزاد بهزادی فعالیت روزنامه‌نگاری را در دههٔ ۳۰ آغاز کرد. ترجمه فارسی دده قورقود، حماسه بزرگ مردمان ترک، تالیف فرهنگ آذربایجانی به فارسی و لغت‌نامه تشریحی زبان آذربایجانی (در سه مجلد) از آثار وی هستند. دکتر بهزادی حقوقدان، صاحب‌ امتیاز و مدیر مسئول فصلنامهٔ ائل دیلی و ادبیاتی بود. بهزاد بهزادی که به دلیل نارسایی خونی برای معالجه به آمریکا سفر کرده بود، هشتم اسفندماه 1386 در این کشور درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد.

برج ساعت بندر انزلی
برج ساعت انزلی واقع در محوطه پشتی بازار سپه (میدان انزلی) که قدمت آن به سال ۱۸۱۵ میلادی می‌رسد، ۲۸ متر ارتفاع دارد و به منزله فانوس دریایی بوده‌است که در ساحل انزلی و در دل دریا مشاهده می‌شود. این فانوس در سال ۱۲۳۰ تا ۱۲۳۴ هجری قمری در زمان حکومت ناصرالدین شاه توسط خسرو گرجی حاکم وقت ساخته شده‌ است و با روغن چراغ روشن میشده و برای راهنمایی دریانوردان به کار میرفته‌است. در سال ۱۳۰۷ شمسی پس از مرمت این برج، ساعتی چهار سو بر فراز آن استوار گردید که بعد از تعویض و تعمیر در سال ۱۳۶۹، تا به امروز به درستی کار می‌کند.

مسجد مستوفی مربوط به اواخر دوره صفوی و اوایل دوره قاجار است و در رشت، خیابان استاد مطهری، بادی ا، نرسیده به بازار رشت واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ آبان ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۰۲۷۶ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این بنا در محله استادسرای رشت واقع گردیده و در حدود سال های ۱۲۴۴-۱۲۴۲ ه-. ق توسط میرزا محمد طاهر مستوفی بنا گردیده و در دوره بعد توسط حاج شیخ مهدی لاکانی تعمیر و مرمت شده است . مسجد فعلی، بنایی به ابعاد ۳۰/۸×۷۰/۱۶متر است که پوشش آن در وسط بر روی سه فیلپا قرار می گیرد. در گوشه بنا، گلدسته آجری و در شمال بنا، مدرسه ای با شش حجره قرار دارد . پوشش داخلی، لمبه کوبی و پوشش خارجی، سفال سر است . در ضلع جنوبی شبستان مسجد، محرابی کاشیکاری با گچبری مقرنس ساده قرار دارد که در بالا و طرفین آن، نوشته هایی است . کتیبه بالای محراب، متضمن نام بانی، پادشاه دوران - فتحعلی شاه- و تاریخ ۱۲۴۲ ه-. ق است . کتیبه های داخل و دو طرف محراب نیز مورخ ۱۲۴۴ – ۱۲۴۳ه-. ق هستند . کاشیکاری آنها نیز عمل استاد محمد تقی کاشی پز قزوینی است . در کنار مسجد، تکیه ای بوده که بعدها از بین رفته است.

عاباس عمی

اورک دیری قالسین عاقیل ایشله سین

نه عیبی گورمه سه گوز عاباس عمی

*عاشیق ویصل- کیمین سیزیللا قارداش

دوزومسوز عالمه دوز عاباس عمی

فلک رحم ائله مز یولداشا جانا

واقتدی گلسه قیلینج چکر سولطانا

چوخلو سرکرده لر چکدی آمانا

قالادی کونلونه کوز عاباس عمی

کونلوم قانات چالیر چیلله خانادان

بو دونیا بئله دیر ازل آنادان

داها سسین گلمیر ائلدن اوبادان

دردیمی ائله دین یوز عاباس عمی

یولداشلیق ائله دین خالق ایله گومان

آخیردا باشینی بورودی دومان

ترسینه دوننده سنی ایله زامان

اونونلا دوسلوقو پوز عاباس عمی

طالع ده بیزلری گتیرمیش دیله

ماراقلی اوخوردون سسین له بئله

سنین گوزلیگین یادیمدا هئله

(ائلچی بئ)ایتیرمز دوز عاباس عمی 

*عاباس عمی –(یونچو عاباس)ادبلی ارکانلی آهیل بیر کیشی دیرکی انزلی ایجتیماییتنده خوش سسی له تانینارکن خالقین ایچینده ائحترام حورمتی قازانمیشدی عومورونون سون ایللرینده گوزلرین الدن وئریب ایشقلی دونیایا دال چئویرمیشدی . 1391بیرینجی ایللرینده دونیاسینی دءیشدی

*عاشیق ویصل—عثمانلی و تورک دونیاسی نین اوضمان عالیم و عاشیق شاعیری کی اودا ایکی گوزدن عیبجر اولاراق ایشقیلی دوینانی قارانلیق گوروردی

بایرام سیفراسی


چرشنبه تونقالی


سالاملار دئییرلی وطنداشلار
ایلک اونجه قاباقدان گلن چرشنبه بایرامی سیزلره قوتلو اولسون دئییب یئنی ایلده شوونیست لر الیندن تاپدالانمیش خالقیمیزا اوغورلار دیله ییب و اومود ائدیرم کی 1395 اینجی ایل گونئی آذاربایجان خالقی نین اویانیش و حاققینا ال تاپماق نایلییتی الده اولاجاق و سیزلره اوز توتوب دئییرم اگر بایرام گونلرینده گزمه یه چیخیب یولوزو  گیلان و انزلی شهریندن سالساز بویوک وجی نن ناکام شاعیریمیز یوسفین توربه سینه قرنفیل گولو قویوب ائلچی بئ ییده بو شهرده اونوتمایین
چرشنبه بایراموز موبارک

انزلی لیمانی بازار بزرگ کاسپین شهرک صادقیه اوتوبان خلخال روبروی خانه های فرهنگیان جنب آهنگری دفتر چاپ ونشر بهبود (تورک تاریخی تورک ادبیاتی)تلفن 09111868523--09391601162

گوروشونه قدر هئله لیک

غزل
آنا یوردوم وطنیم انزلی دیر
توپراغی جان و تنیم انزلی دیر
یارادان منده گوزل الهامی
شیرین اولسا سخنیم انزلی دیر
بولودی صبح شهی یاشیل دنیزی
اونا اخشار چمنیم انزلی دیر
دئمرم گول اونا عمری آز اولار
بلکه لعل یمنیم انزلی دیر
قیشینا گرچه حیاتیم چکیلیب
گئنه ده یاسمنیم انزلی دیر
دئمه ییز آیری ولایتدی منه
تورکم اما وطنیم انزلی دیر
وئرمرم تورپاغینی یوز ارمه
گرچه بیت الحزنیم انزلی دیر
یوسفم گوزلییر اولمکده منی
تا که بیلیسن کفنیم انزلی دیر

بندر انزلی شهری خزر دنیزینین قوینوندا اولدوقونا گوره بو شهرده  چوخ سایلی اینسانلار بالیق

توتماق ایشی ایله مشغول اولماقلارینا گوره موظلق هاوا دئیشیک لیگنه گوز قولاق دیقت

یئتیرمهه لیدیلر چونکه دنیزین

کولکنمه سی اونلاری قورخودوب گاهدان خطره سالا بیلردی اونا گوردیر کی خزر دنیزینن

اسسن یئللرین هاممیسینا آد قویوب یئلین اسسدیگی جهتین نظره آلاراق دنیزه گئدردیلر .

اگر بیر نفر اوزو دنیزه ساری قالا ساق الینین وریندن اسسن کولگه گیل آوا.  قارشی طرفدن

اسسن یئله خزری .  اوندان بیر آز گون باتانا ساری اسسن یئل سرتوک .  سول طرفدن

اسسن یئله دشت آوا دئیبلر . بیر یئلده کی وار گاهدان جنوب ورینن

اسر  اونادامحلی  دیلده یاغیش گتیرن یئل  دئیلیر 

انزلی شهرینین لیمان (بندر) اولدوق اوچون بیرادا بالیقچی لیق

ایشی اسگی چاغلاردان چوخ گوجلو گئدیر اوجور کی گئچمیشلردن

بللی دیر ایلک چاغلاردا باغلیقچیقلا ایشی نن مشغول اولان کیمسه

لر بویوک دنیزدن یوخ موطلق مورددابدا تورآتیب بالیق توتارمیشلار

روسلارین ایکینجی دونه بو شهره یوروشو عرفه سینده شیلات ایداره

لیچیلیک تملی قویولوب ایشی گئنیشله نیر ایلک چاغدا بی بی

حوری یه ایمامنزاداسینین قاباقیندا ایندی سه ساحیل قو دئدیگی

میز دنیز کاناریندا دولتی شکیلده پره قورولوب گونده لیک بالیق

توتماق ایشین یولا سالمیشدیلار روسلار بو شهردن گئدندن سونرا

پره چیلر آدینادا بویوک دنیزدن بالیق توتماقی یئرلی ساکینلر اله داوام

ائله میشدیلر؛ بیلدیگیمه گوره بو شهرین هنده ورینده دورد یاخود

بئش دنه پره اولوب . بیرینجیسی ساحیل قو  ورینده ایکینجیسی

ساحیل قو نان اسکله آراسیندا. اوچونچوسو انزلی تاییندا ولی دین

پرست آدلی کیمسه نین باشچیلیقینان یولا دوشموش

دوردونجوسوده گول گاه دئدیگیمیز یئر کی بوگون اورایا سنگه چین

دئیلیر اوجور کی بیلیسیز خزر دنیزین بالیقی اوزونه باغلی داد تامی و

یاخود مزه سی واردی بو دنیزدن جوره به جوره خاویار بالیقی توتوب

خاویارین قیزیل قیمتینه دونیایا ساتیریلار . آق بالیق دئدیگیمیز سو

یئمه گی ان دادلی مزه لی و سوفرالارین بزه اولان بالیق دیر کی

دونیالیق شوهرتی واردیر . اوندان گئشدی کفال بالیقی  و کوپور

بالیقی الی آخر . هر پره هشتاد دوغسان نفردن تشکیل تاپیب ایلک

باشدا ارباب ویاخود پره صاحاب اولارکن بو هشتاد نفر بالیقچیلارا

باشچیلیق ائلیینه لوسمان اونون وردستینه پیش مالا دئیلیب . تور

تیکینه چئینچی دئییلیب. اوزون ایپ کی اونان تورو دنیزه توکوب

یغیللار توروس دئیلیر . توروسا بند ویریب اونو چکن ایپه وَرنه دئیلیب

کی هر قولدا قیرخ نفر ورنه چکن اولارمیش سوئا گیریب تورو ایاقینان

ساخلاین کیمسه یه فوکه دوکون دئییلیب و پره چیلرین تور توکن

گمی سینه کله چی (کلکچی)دئیلیب؛اونون پارولارینا آواری دئیلیب

کی هر بیر کله جیده اون ایکی نفر گوجلو هر طرفده آلتی نفر آواری

چکیب قاباقا آپارمخالیدیلار .اونو موشایت ائله یین قایقا

لوتگه دئیلیب اسگی چاغلاردا بالیق توتماق مودتی پاییزین اوولیندن

تا گلن ایل یازین قوتاران گونلرینه داوام ائلرمیش ایندیسه داها

بایرامنان یئرمی گون گئدنده دولت وریندن بو ایشه 

مجبوریحالینداسون قویولور

انزلی نین آدلیم خیره چیلرینن بیری اصلی سوی کوکو خالخالین کاهران کندیدن اولان محرم

نوروزی آدلی بیر کیشی اولوب 1300 اینجی گونش ایللرینده بندر انزلی نین بوگون کی شاه

کوچه دئدیگیمیز شنبه بازارین اوست کوچه سینده باققال توکانی اولموش بو اینسان سئور

کیشی دوره برده اجیز آوارایا ال توتوب هنده ورینده اولان کیمسه سیز لر بونا موراجیعت

ائله یینده اوزو گولش لیگینن اونلارین دوگونلرین آچارمیش 1328قحطلیک وآجلیق اوجو باتینان

آذاربایجان شهری لرینن او جمله خالخال بولگه سینن انزلی شهرینه سیخینان کیمسه لره

یاردیم

ائله ییب الینن یاخجیلیق اسیرگه مزدی چوخ اونملی سی بو کی بو خیرخواه اینسان به

ساواد

اولدوقوندا آچیق دوشونجه سی واریمیش دئییلنلر گوره ایکینجی دونیا ساواشی 1918


اینجی ایللرینده انزلی یه پناه

گتیرن ائرمنی لر یاخود اوروپا اولکه لریندن گلن کیمسه لر کی نه دینده اولماقلارینان آسیلی

اولمایاراق اونلارادا یاردیمی گئچرمیش ایندی محرم نوروزی کیشی نین تورهمه سی

بوشهرده یاشایللار

اَجلین شوم یئلی اسـد یکجه داغلیدی یووامیز

بـارالهـا نیـا بـس مقصـده چـاتمیـر دوعـامیز

یوسف اول .اینجه .گوزل. سئوملی بیرشاعریدی

موتـَولی گئده لی باغلـی قـالیب دیـر بوقامیز

بیزی غم چولقایان حالدا ییغشـار دیق باشینا

دئدی کوردلر دئمه لی بس هارا گئتدی بوئامیز

شان آذربـایجـانمین دوشسه قلمـداش المی

اوجـالار نـاله سی. اللرده قـالان تک قوبـامیز

نیافخـرایله مـه سین تـورک ائلیم تـاریخینا

چوخ قوچاقلیقلا دوشوب تاریخا تیمورطوغامیز

وطنه دال چئویر نلـر قـاییدیـن اولکه میـزه

بیـزاگر بـاهم اولاق یئرتیلی قـالمـاز چوخامیز

(ائلچی بئی)یوسف اگر گئتدی داریخمازهله لیک

اینانیر ساخلیـاجاق قوربونی اوزائـل اوبـامیز